Samarqand mudofaasi

Samarqand qamali 1220-yilda Moʻgʻullar imperiyasi asoschisi Chingizxon Muhammad Xorazmshoh hukmronlik qilayotgan Xorazm imperiyasiga koʻp tomonlama bosqin boshlaganidan keyin sodir boʻldi. Moʻgʻullar chegaradagi Oʻtror shahrini qamal qilayotgan edilar. Shahar mudofaasi mashaqqatli ekanini koʻrgan Chingiz va kenja oʻgʻli Tulu boshchiligidagi katta qoʻshin avangarddan ajralib, janubga, Movarounnahrga tomon yoʻl oldi.

Samarqand mamlakatning siyosiy va mudofaa markazlaridan biri edi. Shahar garnizoni katta boʻlib, uning jangovar salohiyati imperiyadagi eng kuchlilaridan biri edi. Chingizxon esa kutilmagan manevr bilan Buxoroni egallab, vayron qilib, soʻngra yaqin atrofdagi Movarounnahr shaharlarini ham vayron qilib, shaharni yakkalab olishga muvaffaq boʻldi. Moʻgʻul qoʻshini shaharga kelayotgan yordamchi kuchlarni qaytargan hamda Oʻtror egallanganidan keyin yanada kuchaygan. Biroq, shahar himoyachilari moʻgʻul kuchlarini pistirmaga tushirib, qirgʻin qilishgan. Shunday boʻlsa-da, shahardagi sotqinlar igʻvosi bilan shahar tez orada egallangan. Aholi moʻgʻul anʼanalariga binoan qul qilingan yoki askarlikka olingan.

Qalʼada kichik qoʻshin bir oyga yaqin mudofaa olib borgach, qoʻshinning yarmi moʻgʻul qamalini yorib oʻtib, Amudaryo orqali qochishga muvaffaq boʻlgan. Garchi oʻshanda shahar har tomonlama vayron qilinib, talon-taroj qilingan boʻlsa-da, Pax Mongolica davrida shahar asta-sekin qayta tiklandi. 14-asr oxirida Temuriylar imperiyasining poytaxti sifatida jahon miqyosida shuhrat qozondi.